Wagner wciąż żywy!

Żył w latach 1813 – 1883, niemiecki kompozytor, dyrygent, jest być może najbardziej kontrowersyjnym kompozytorem w dziejach muzyki. Wagner wierzył, że jego przeznaczeniem było stworzenie „Dzieła Sztuki Przyszłości”. Aby to osiągnąć dążył do połączenia najbardziej nieograniczonej ekspresywnie dziedziny sztuki z najbliższej perfekcji: muzyki i dramatu. Można więc nazywać go zarówno kompozytorem, poetą, a także dramaturgiem.

Skomponowane w epoce pozytywizmu utwory Wagnera są rozpoznawane dzisiaj głównie dzięki użyciu ich jako podkładu do wielu filmów (oscarowych produkcji) jak i pospolitych reklam. Cóż takiego ma w sobie ta muzyka, że pomimo upływu czasu jej świetność nie maleje?

Muzyka Wagnera rozbrzmiewa między innymi podczas kultowych scen legendarnej już serii ‘Gwiezdnych Wojen’ 

‘Wojna i pokój’ w reżyserii S. Bondarczuka

Jedna z najsłynniejszych ekranizacji rosyjskiej epopei narodowej Lwa Tołstoja. Zrealizowana z olbrzymim rozmachem wzbudziła wielkie emocje i zdobyła uznanie zarówno u widzów jak i krytyków filmowych na całym świecie. W 1969 została uhonorowana Oskarem dla najlepszego filmu zagranicznego. Na potrzeby produkcji wykonano ponad 35.000 kostiumów, zaangażowano prawdziwe pułki kawalerzystów, a ponad 120.000 żołnierzy zatrudniono jako statystów do scen zbiorowych. Ten blisko ośmiogodzinny epicki obraz w nieprzeciętny sposób oddaje realia wielkich bitew, a olbrzymie nakłady na scenografię pozwoliły z niezwykłym autentyzmem ukazać życie codzienne XIX-wiecznej Rosji. Rozgrywający się na tym tle romans Nataszy Rostowej (Lyudmila Savelyeva) i księcia Andrzeja Bołkońskiego (Wiaczesław Tichonow) jest jednym z najpiękniejszych historii miłosnych wszech czasów. Film - arcydzieło, spełniający wymagania nawet najbardziej wybrednego widza.

‘Faraon’ w reżyserii Jerzego Kawalerowicza

Kadr z filmu

"Faraon" Jerzego Kawalerowicza stanowi wierną adaptację powieści Bolesława Prusa. Reżyser nie wprowadził ze swojej strony żadnych innowacji, postaci i wydarzenia nie zmieniły się.

Jerzy Kawalerowicz, sięgnął po powieść Bolesława Prusa, gdyż jak powiedział

"są w niej rzeczy genialne (...) dramat władzy w "Faraonie" jest niesłychanie aktualny, współczesny. Mechanika nie zmienia się tak wiele".

Akcja rozgrywa się zgodnie z chronologią wypadków przedstawionych w literackim pierwowzorze.Film opowiada o losach młodego faraona Ramzesa XIII. Jego droga do tronu okazuje się niezwykle trudna, jest zmuszony do nierównej walki z posiadającym ogromne wpływy w państwie arcykapłanem Herhorem i kastą kapłańską. Akcja jest bardzo dynamiczna, postaci prezentują się realistycznie i żywo

Stefan Chwin, Wiedeńska miłość Stacha W.

"Oto i mamy współczesnego Wokulskiego, który jeździ Porshe, metki jego ubrań sygnowane są nazwiskiem Saint Laurent, pachnie Hugo Bossem, jest najbogatszym Polakiem wg tygodnika Wprost itp. I mamy również Izunię, a jakże! Drewnianą, głupiutką intrygantkę, lalę - czyli wiemy o co chodzi. Opowiadanko pełne humory, ironii, kpiny, świetnie napisane, język stylizowany wg łacińskiej składni z orzeczeniem na końcu zdania. Czyta się rewelacyjnie, a i uśmiać się można."

Tekst ten jest nowoczesnym przedstawieniem ‘Lalki’ Bolesława Prusa, pełnym satyry i humoru. Autor niejako tłumaczy główny wątek powieści na język współczesny, tak więc Wokulski jest byłym działaczem Solidarności, który obecnie chodzi na bankiety do hotelu Mariott, a Izabela to różowa, pusta panienka, która szuka przygód kosztem Stanisława. 

Manuela Gretkowska, Obywatelka

Pełen przenikliwych obserwacji, ciepły i zarazem ironiczny dziennik, obejmujący kilkanaście miesięcy życia w Polsce do ostatnich wyborów. Gdy w 2006 roku autorka postanowiła założyć Partię Kobiet, inicjatywa spotkała się z szerokim oddźwiękiem, a nie kończący się wir wydarzeń pozbawił ją czasu dla rodziny i siebie samej. Gretkowska opowiada jak nasza polityka wygląda od akuchnia, jakie jest w niej miejsce kobiet i dlaczego tak trudno w Polsce zrobić wspólnie coś sensownego.

W trakcie lektury dochodzimy do wniosku iż dzieło Gretkowskiej jest manifestem polskich feministek. Polka, jako kobieta uciśniona powinna wyjść na ulicę i walczyć o swoje prawa. Zjawisko feminizmu sięga filozofii pozytywistycznej, gdzie kobiety po raz pierwszy manifestowały swoje poglądy. 

Jerzy Pilch, Dziennik

Znany z brawurowo poprowadzonych powieści, zachwycający jako autor dramatów i scenariuszy, powszechnie czytany jako felietonista wybitny polski autor w swoim "Dzienniku"- a raczej zbiorze felietonów - pokazuje się jako memuarysta w sensie ścisłym.

Skupmy się na fragmencie książki, w którym autor humorystycznie odnosi się do problemu nietolerancji religijnej.

‘Jeśli nie uda się ustalić, czy pies jest wyznania ewangelicko-augsburskiego, trzeba szukać miotu na ziemi cieszyńskiej – szanse są większe nić gdzie indziej. Ostatni pies mojej matki z pochodzenia nie był naszej wiary, ale kilkanaście lat pod luterskim dachem zrobiło swoje.’

Pilch nadaje psom ludzkie cechy, konkretnie świadomość religijną aby zakomunikować społeczeństwu potrzebę tolerancji i szacunku innych wyznań. Psy w książce są przykładem iż na naszą religię w większości wpływa nasze urodzenie oraz wiara rodziców, która przechodzi na nas. Tak więc fakt obecności wielu wyznań powinien zostać zaakceptowany a zjawisko nietolerancji nie powinno mieć miejsca. Jest jednak inaczej. Zauważamy tu odniesienia do pozytywistycznego manifestu Elizy Orzeszkowej, która wzywała Polaków do szanowania odmienności religijnej żydów. Jak widać problem ten przetrwał do dziś. 

Jak wysoko może zawędrować człowiek? Burj Khalifa w Dubaju

Burj Khalifa to wieżowiec w Dubaju w Zjednoczonych Emiratach Arabskich, zbudowany przez przedsiębiorstwa Samsung Constructions, BESIX i Arabtec.

Budowa, rozpoczęta 21 września 2004, zakończyła się 16 sierpnia 2009 roku. Wysokość budowli wynosi 829 metrów i została osiągnięta 17 stycznia 2009 roku. Budynek posiada 163 piętra użytkowe. Oficjalne otwarcie budynku nastąpiło 4 stycznia 2010 roku, a koszt budowy to 1,5 miliarda dolarów.

Jak widać budynek nie tylko ‘drapie chmury’ lecz przebija się przez nie i sięga o wiele wyżej. 

Fakt pobicia rekordu najwyższego budynku świata przez wieżowiec Burj Khalifa przypomina nam motyw Wieży Eiffla, która to w XIX wieku była ówcześnie najwyższą budowlą. Jak widać ludzkość nie spoczywa na laurach i nieustannie pragnie rozwoju i postępu. Zgodnie z założeniami pozytywizmu potrzebę parcia naprzód mamy we krwi, co doskonale widać na tym przykładzie.

M. Szczygieł, Motyli dotyk Blanki M.

Mariusz Szczygieł (ur. 1966) jest polskim pisarzem i dziennikarzem. Odnalazł swe powołanie w pisaniu blogów, dzięki którym dociera do ludzi ze swoją twórczością. Opisuje on w nim swoje osobiste historie i przemyślenia. Jedną z tych historii jest jego spotkanie ze słynną czeską projektantką mody- Blanką Matragi, która osiągnęła międzynarodowy sukces. Autor przedstawia Blankę jako typową przedstawicielkę świata mody, która głowę nosi dosyć wysoko. Fakt ten nie jest jednak istotny w obliczu wielkiego sukcesu projektantki. Jej droga do sławy była bardzo trudna, pełna przeszkód i wymagająca pracy oraz poświęceń. Można więc zauważyć nawiązanie do pozytywistycznego hasła pracy i emancypacji kobiet.

Pozytywizm we współczesności

W oparciu o wcześniejsze wpisy, pokażmy najwyraźniejsze odbicia pozytywizmu we współczesnym świecie na łatwych do przyswojenia przykładach

Literatura Dzisiejsi pisarze często zasięgają do zapoczątkowanego w pozytywizmie gatunku powieści realistycznej. Najlepszym przykładem jest utwór Katarzyny Grocholi „Nigdy w życiu’

Autorka bez eufemizmów ukazuje losy samotnej matki Judyty oraz jej córki Tosi. Skupia się na problemie utraconego męża bohaterki, jej słabości, kompleksów i trosk.

Film Ekranizacje pozytywistycznych powieści historycznych cieszą się niegasnącą popularnością. Dlaczego? Najwyraźniej obecnie utożsamiamy się z opisanymi przez Sienkiewicza bohaterami i szukamy odbicia ich losów w naszym świecie. Mówiąc o Sienkiewiczu, przytoczmy ekranizację ‘Ogniem i mieczem’ w reżyserii Jerzego Hoffmana.

Science fiction Gatunek zapoczątkowany przez pozytywistyczny nurt fantastyki naukowej przetrwał i ma się wspaniale. Kto z nas nie czytał ‘Opowieści o pilocie Pirxie’ Stanisława Lema i nie utożsamiał się z tytułowym bohaterem? Najpierw kadet, następnie wybitny pilot w wykreowanym przez autora świecie przeżywa szereg doświadczeń, których lektura jest doskonałą ucieczką od rzeczywistości.

 Wystawa Expo w Szanghaju , 2010

Wystawy światowe odbywająca się regularnie wystawa światowa Expo różni się od dziewiętnastowiecznych jedynie prezentowanymi obiektami nauki i techniki. Cel jest jednak ten sam – przegląd nowinek i zdobyczy stworzonych ludzką ręką.

                                                                              

J.W. Borejsza, Piękny wiek XIX

Książka Borejszy składa się z 40 esejów literacko-naukowych, opartych na wieloletnich badaniach autora. Eseje składają się na swoisty narracyjny podręcznik o długim XIX wieku Polski i Europy (aż po I wojnę światową). Już sam tytuł jak i pobieżnie wybrane fragmenty książki, jasno świadczą o przychylności autora względem epoki pozytywizmu i jej spuścizny.

‘’Przyszłość rysowała się w jasnych barwach, chociaż życie nie było łatwiejsze niż dziś. Wierzono że postęp w technice i medycynie rozwiąże wiele problemów. Demokraci wierzyli w hasła równości, wolności i braterstwa, socjaliści w obalenie kapitalizmu, liberałowie upajali się panującą wolnością. Wydawało się, że świat zmierza ku lepszemu."

W dalszych częściach swego dzieła Borejsza ujawnia nam swój punkt widzenia. Chwali działalność Polaków pod zaborami, która umożliwiła przetrwanie polskiej kulturze i nauce. Adresuje pochlebstwa w stronę powstańców listopadowych i styczniowych i jasno twierdzi, jakoby żadna śmierć za ojczyznę z okresu 123 lat niewoli nie poszła na marne, lecz przyczyniła się do postępu i rozwoju kraju w którym żyjemy obecnie. 

Józef Bocheński, Sto zabobonów. Krótki filozoficzny słownik zabobonów.

Dzieło Józefa Bocheńskiego jest krytyką nowoczesnego świata oraz jego atrybutów. Nawiązuje on w swoim dziele do pozytywistycznego realizmu ukazując ważne hasła i problemy dzisiejszego świata w formie leksykonu. Tytułowe ‘’zabobony”, kojarzone z myśleniem magicznym (które ma jednak głównie wymiar praktyczny), odnoszą się tu także do błędów teoretycznych. 

J. Bocheński definiuje ‘’zabobon” w następujący sposób: to wierzenie, które jest  oczywiście w wysokim stopniu fałszywe, a mimo to  uważane za na pewno prawdziwe

Skupmy się jednak na fragmencie w którym autor opracowuje hasło: ‘pozytywizm – zabobonna filozofia wynaleziona w czasach nowożytnych przez filozofa francuskiego A. Comte’a. Według niego tylko nauki pozytywne tj. przyrodnicze mogą nam dać odpowiedź na wszystkie pytania’. Po tym ogólnym omówieniu terminu przez pryzmat własnej wiedzy oraz obserwacji, Bocheński uznaje pozytywizm za katastroficzny zabobon oraz utopię. Podaje on jasny przykład, w którym głównym problemem tej ideologii jest ukierunkowanie się naukowców na swoją dziedzinę nauki i zamknięcie się na pozostałe, przez co hipotetyczny psycholog-przyrodnik nie zna odpowiedzi na pytania o ludzkiej duszy i metafizyce. 

Czym jest pozytywizm?

Pozytywizm - kierunek w filozofii i literaturze zainicjowany przez Auguste'a Comte'a w drugiej połowie XIX wieku (Kurs filozofii pozytywnej) i kontynuowany do czasów współczesnych. Podstawowa teza pozytywizmu głosi, że jedynie prawdziwą wiedzą jest wiedza naukowa, która może być zdobyta tylko dzięki pozytywnej weryfikacji teorii za pomocą empirycznej metody naukowej.

Główne hasła pozytywizmu :

• scjentyzm
• ewolucjonizm
• praca organiczna
• praca u podstaw
• emancypacja kobiet
• asymilacja Żydów
• realizm 

Wybitni twórcy polskiego pozytywizmu:

• Adam Asnyk
• Maria Konopnicka
• Eliza Orzeszkowa
• Bolesław Prus
• Henryk Sienkiewicz

Pomimo końca epoki przypadającej na rok 1890, główne założenia i motywy pozytywistyczne przetrwały do dziś i mają swoje odbicie we współczesności. W kolejnych wpisach rozważymy kilka przykładów z literatury, sztuki i architektury które potwierdzają tą tezę.